روش های اخلال در تسلیحات لیزری

سلیحات لیزری همواره تهدیدی مهم برای کشورهای دارای نیروی هوایی ضعیف تر نسبت به مهاجمین محسوب می‌شوند. این شرایط به ویژه برای کشور ما صادق است. در بحبوحه تبلیغات و مانور دشمن بر روی تسلیحات لیزری خود بر آن شدیم در حد وسعمان و مطابق نیاز نیروهای مسلح کشور وارد عمل شده روش‌های تقابل با این نوع تسلیحات را در قالب اطلاعاتی قابل فهم برای عموم ایرانیان ارائه کنیم. باشد که این مقاله مقدمه ارائه‌ی طرح‌ها و ابتکارات نوین اخلال تسلیحات لیزری از سوی هموطنان عزیزمان گردد. این مقاله به معنای واقعی کلمه به صورت گزینشی در سایت درج می‌شود جهت مطالعه مقاله به صورت کامل به فایل پی‌دی‌اف پیوست شده مراجعه کنید. لازم به ذکر است انتشار این مقاله در فضای مجازی در انحصار وب‌سایت میلیتاری و چاپ آن در انحصار نشریه‌ی جنگ‌افزار بوده و هرگونه کپی برداری از آن خلاف قانون، شرع و اخلاق پژوهشی است.

مقدمه
به علت برخی مزایای ذاتی مانند دقت بسیار بالا، سادگی ساختار، قیمت تمام‌شده پایین و مقاومت بالا در برابر اخلال، تحقیق و توسعه تسلیحات هدایت‌شونده‌ی لیزری در کشورهای مختلف جهان مورد توجه قرار گرفته‌ا‌ست. در حال حاضر تعداد زیادی از این نوع تسلیحات در انبارهای تسلیحاتی کشورهای مختلف وجود دارد که تعداد آن سال به سال در حال افزایش است. توسعه تسلیحات لیزری با سرعتی چشمگیر در سراسر جهان دیده می‌شود به عنوان مثال موشک هلفایر آمریکایی از سال 1974 تا کنون در حال تولید بوده و در اختیار 25 کشور جهان قرار دارد. این امر نیروهای زمینی، دریایی و هوایی را در معرض خطری جدی قرار داده است.

چگونگی هدایت لیزری
هدایت لیزری روشی است که در آن از پرتو لیزری برای هدایت تسلیحات استفاده می‌شود. این روش که آنرا می‌توان زیرمجموعه‌ی روش های هدایت سوار بر پرتو دانست معمولاً به صورت نیمه فعال به کار گرفته می‌شود و در آن هدف مورد نظر توسط یک علامت‌گذار زمینی یا هوایی علامت گذاری می‌شود. علامت گذاری هدف توسط پالس‌های لیزری صورت می‌گیرد، شایان ذکر است پالس‌های ارسالی توسط واحد علامت گذار کدگذاری می‌شوند تا بدین وسیله امکان اخلال در هدایت موشک به حداقل ممکن برسد. پردازشگر مستقر در موشک، بمب یا گلوله با دریافت امواج بازتاب شده از هدف به کمک حسگر و پردازش آن دستورات لازم را به باله‌ها اعمال کرده مسیر حرکت را تصحیح می‌کند. این روش هدایت سبب می‌شود بتوان اهداف ثابت یا متحرک را به صورت شبانه روزی مورد هدف قرار داد. البته این روش علیرغم مزایای فراوان مشکلات خاصی نیز دارد. کارایی این روش در آب‌وهوای نامناسب کاهش پیدا می‌کند، برد آن محدود است، واحد علامت گذار ممکن است شناسایی شود، انتشار مسقیم پرتو لیزر یک محدودیت مکانی برای علامت‌گذار ایجاد می‌کند، در صورت کافی نبودن انرژی پرتو بازتاب شده ماژول هدایت کننده دچار خطا می‌شود، لزوم تاباندن پرتو سبب مطلع شدن هدف پیش از اصابت می‌شود و...

روش‌های اخلال تسلیحات لیزری
اخلال غیرفعال
به دام انداختن پرتو لیزر
تکنیک‌های به دام انداختن یا پنهان کردن پرتو لیزر در اصل توسط واحدهای نظامی جهت پنهان شدن از دید فاصله‌یاب‌های لیزری، علامت‌گذارهای لیزری و لیدار (سامانه اکتشاف لیزری) مستقر در هواپیماها، شناورهای رزمی، موشک‌ها و واحدهای زمینی، بکار می‌رود. هدف اصلی این روش کاهش هرچه بیشتر پرتو لیزر بازتابی به سمت واحد متخاصم است. دو روش عمده به دام انداختن پرتو که معمولا در واحدهای زرهی زمینی بکار می‌روند عبارت‌اند از:
1) کاهش پرتو بازتابی و افزایش میزان پراکندگی آن. معمولاً بدنه‌ی تانک‌ها با موادی خاص و ویژه رنگ‌آمیزی می‌شود و این امر سطح فلزی براق تانک را به سطحی کدر و پخش کننده پرتو لیزر تبدیل می‌کند. در نتیجه تراکم انرژی پرتو بازتابی کاهش پیدا می‌کند.
2) استفاده از تور استتاری جاذب پرتو لیزر. تور را می‌توان توسط رنگ‌های ویژه جاذب پرتو لیزر رنگ‌آمیزی کرد علاوه بر این ساختار آن را می‌توان جاذب لایه لایه ساندویچی طراحی کرد و یا با استفاده از مواد کامپوزیتی از ساختار لانه‌زنبوری در آن استفاده کرد. در صورت استفاده از ساختار لانه زنبوری پرتور پیش از بازگشت، درون ساختار چندین بار شکسته می‌شود و این امر علاوه بر کاهش انرژی پرتو بازگشتی زمان بازتاب و رسیدن به گیرنده را افزایش داده با ایجاد خطا تجهیزاتی مانند فاصله‌یاب‌های لیزری را به اشتباه می‌اندازد.

در هواگردها نیز دو روش مشابه آنچه قید شد، مورد استفاده است:
1) تکنیک‌های مبتنی بر ساختار سطحی:
* حذف سطوحی که ممکن است اثر بازتاب گوشه‌ای (corner reflector effect) از خود نشان دهند.
* تلاش جهت جایگزینی سطوح بازتاب‌دهنده‌ی بازگشت مستقیم به سطوح شکننده پرتو.
* جایگزینی سطوح بازتاب دهنده‌ی آینه‌ای با سطوح منکسر کننده.
* جایگزینی سطوح قوس‌دار با سطوح زاویه دار و مسطح.
* کاهش تعداد ابعاد هواپیما.
* پوشش دادن یک جز با جزئی دیگر.

2) تکنیک‌های مبتنی بر مواد جاذب
* بکارگیری مواد جاذب.
* بکارگیری مواد هدایت کننده پرتو
* بکارگیری مواد عبوردهنده‌ی نور

اخلال به کمک لایه دود
استفاده از لایه دود از گذشته‌های دور مورد توجه نظامیان بوده است. دود در نبردهای زمینی و دریایی مکرراً مورد استفاده قرار گرفته است. در گذشته از دود برای محدود کردن دید بصری دشمن استفاده می‌شده‌است در جنگ‌های جهانی اوّل و دوّم، این ابزار ساده بارها و بارها کارایی خود را نشان داده است. حتی با پیشرفت تسلحات و بکارگیری روش‌های متعدد الکترونیکی باز هم این ابزار کارایی مناسبی از خود نشان می‌دهد، چرا که علاوه بر محدود کردن دید دشمن، می‌تواند از عبور امواج مادون قرمز و پرتوهای لیزری جلوگیری کند! اما سابقه‌ی استفاده‌ی اختصاصی از دود در برابر تسلیحات لیزری به جنگ ویتنام باز می‌گردد. زمانی که نیروی هوایی ایالات متحده نیروگاه فوان در هونای را با استفاده از تسلیحات لیزری مورد هدف قرار داد ویتنامی‌ها به خود آمده و با بکارگیری گسترده‌ی دود تعداد زیادی از بمب‌های لیزری پرتاب شده توسط هواپیماهای آمریکایی را منحرف کردند.

سامانه‌های دودزای مورد استفاده در کشورهای مختلف عبارت‌اند از خمپاره‌ها، گلوله‌های توپخانه‌ای و نارنجک‌اندازهای دودزا، بالگردهای دودزا و... این سامانه‌ها قادرند با توجه به نوع نیاز لایه دودی به عرض دو تا ده‌ها متر را در فاصله‌ی زمانی دو ثانیه تا چند دقیقه تولید کنند. ذرات دود یا گردهای موجود در لایه دود دارای اندازه دو تا هشت میکرومتر و تراکم ده به توان دوازده ذره در مترمربع هستند.
1) سامانه دودزای پرسرعت مورد استفاده در تانک‌ها
این سامانه در دوگونه بکارگرفته می‌شود: یکی ساختار مولد دود با استفاده از اگزوز، که در آن روغن دودزا به درون اگزوز تزریق می‌شود، این روغن با گرم شدن تبدیل به گاز شده و دود مورد نظر را تولید می‌کند. در این روش هزینه پایین بوده و امکان ایجاد دود در هر لحظه فراهم است. با این وجود سرعت پایین ایجاد دود مشکل اصلی این روش محسوب می‌گردد.
روش دیگر بکارگیری گلوله‌های دودزا است. این روش به طور گسترده توسط کشورهای عضو ناتو، فرانسه، ژاپن و... مورد استفاده قرار گرفته‌است

از جمله روش های نوین تولید دود توسط خودروهای زرهی بکارگیری دودزاهای دقیق انفجار ستاره‌ای است که دارای سرعت بسیار بالای تولید دود بوده و در جهت دلخواه ایجاد می‌شوند.

2) گلوله‌های دودزای توپخانه‌ای
گلوله‌های فسفری تولید کننده دود به عنوان یک گلوله اصلی جهت تولید سریع لایه دود در بسیاری از کشورهای جهان بکارگرفته شده‌است. به عنوان مثال نیروی زمینی ایالات متحده کلیه واحدهای توپخانه‌ای 60 تا 155 میلیمتری خود را به گلوله‌های دودزا مجهز کرده که در توپ‌های 155 و 105 گلوله‌های هگزاکلروتانی بکار گرفته شده‌است. گلوله‌های فسفری توپخانه‌ای قادرند 30 ثانیه پس از انفجار دود غلیظی را ایجاد و در برابر طیف امواج نوری مرئی و حتی مادون قرمز بکار روند.

3) سامانه تولید لایه دود پرسرعت ویژه بالگرد
این سامانه جهت دفاع از بالگردها در برابر موشک‌های هدایت شونده در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال راکت دودزای ام259 از سری راکت‌های هیدرا70 ساخته‌ی ایالات متحده قادر است لایه دودی به طول صدها متر را در فاصله‌ی 32 متری از بالگرد ایجاد نماید. لایه دود ایجاد شده تا پنج دقیقه پایدارای داشته و از عبور امواج 3 تا 5 میکرومتر و 8 تا 14 میکرومتر جلوگیری می‌کند.

4) سامانه‌های دودزا وسیع
این نوع سامانه‌ها جهت ایجاد لایه دود در محدوده‌ای وسیع طراحی و ساخته می‌شوند. از جمله این سیستم‌ها می‌توان به M3A3، AN-M7، M6 و ABC-M5 آمریکایی اشاره کرد. به وسیله بیست و چهار دستگاه M3A3 طی بیست دقیقه لایه دودی سه کیلومتری را ایجاد کرد.

5) سامانه‌های دودزای هوایی جهت دفاع از واحدهای زمینی
راکت‌های دودزای 66 میلیمتری آمریکایی در ارتفاع 30 تا 120 متری عمل کنند و طی تنها 10 ثانیه لایه دودی 180 متری ایجاد نمایند. مولدهای دود فسفری قرمز تایپ80 ساخته شده توسط شرکت آتلانتیک قادرند در دو ثانیه لایه دودی به ارتفاع 60 تا 90 متری ایجاد نمایند.

علاوه بر موارد یادشده یک مورد مشابه دیگر نیز برای اخلال در تسلیحات لیزری وجود دارد: گردوخاک! گردوخاک با توجه تفاوت اندازه‌ی ذرات آن می‌تواند در برابر پرتوهای لیزری با طول موج بلند بکارگرفته شود. بعضی ایده‌ی سامانه ی تولید گردوخاک رو برای نصب در تجهیزات زرهی پیشنهاد می‌کنند. مزیت این طرح هزینه پایین و همچنین عدم محدودیت در مواد مورد نیاز ان است اما عیب اصلی این طرح افت سریع گردوخاک است لذا اسپری مداوم گردوخاک لازمه‌ی اصلی کارا بودن این طرح است.